AKTİF ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ | Öğrenme Psikolojisi

Kategori: Öğrenme Psikolojisi | Tarih: 2010-07-15 | Okunma: 19358 | Ekleyen: Site Yetkilisi

Kavram Haritaları: Kavram haritaları bilginin zihinde somut olarak düzenlenmesini sağlayan bir araçtır. Kavramlar, olayları,insanları, eşyaları ve düşünceleri benzerliklerine göre gruplandırdığımızda gruplara verilen isimdir. Kavram haritaları 6-8 yaş için biraz ağır bir tekniktir. Sınırlılıkları daha az olan zihin haritaları bu yaş grubunda daha fazla yarar sağlamaktadır.

Zihin Haritaları: Konunun ana noktalarını ve diğer kavramlarla ilişkisini gösterir. İstenen kelime yazılır. Çember içine alınarak bir merkez oluşturulur. İlgili kelime, kavram tür ya da her şey çıkarılan okların ucuna yazılabilir.
Karşılaştırma Tablosu: Yaş, özellik, liste ya da kavramların belirli yönergelere göre benzerlik ya da farklılıklarının belirlenmesi amacıyla hazırlanmış çizelgelerin karşılaştırıldığı tablolardır.
Zincir Haritaları: Konu ya da olayların bir birine zincir biçiminde eklendiği, neden sonuç ilişkisi içinde olay ya da durumların verildiği haritalardır.
Venn Şeması: İki kavram, olay ya da özellik arasındaki benzerlik ve farklılıklarının belirlenmesinde ve şema şeklinde ifade edilmesinde kullanılır.
Akış Haritası: Belli bir kronoloji, olay ve tarih sıralaması olduğunda kullanılan bir şemadır.
Pazıl: Kavram, olay ya da özelliklerin bir bütünün parçaları olduğunu vurgulamak istediğimizde kullanabileceğimiz bir tür şemadır.
Örümcek Haritalar: Belli bir kavram, olay ya da durumun alt başlıkları ile birlikte örümcek biçiminde şemalaştırıldığı bir tekniktir.
Özetleme: Bilgiyi anlamlandırmaya, sadeleştirmeye ve gerçek özü alarak uzun süreli belleğe anlamlı olarak yerleştirilmesine yarayan bir tekniktir.
Buluş Yolu : Öğretmen örnekler vermesi, öğrencilerin betimlemesi, tekrar verilen örneklerdeki benzerlikleri bulmaları bir sonraki adımda zıt örnekleri karşılaştırmaları, ilişkileri tanımlama ve özellikleri ifade etme biçiminde özetlenebilecek bir öğretim stratejisidir.. Öğrencilerde merak uyandırılma önemlidir.
Araştırma : Öğrenci problemi tanımlar. Alternatif çözümler üretir, çözümleri araştırır, veri toplar, değerlendirir ve sonuca ulaşır.
Tartışma : Dinleme, sorgulama, fikir alışverişi ve bir konuyu değerlendirme gibi etkinlikleri içerir. Öğrencileri okudukları ve öğrendikleri konular üzerinde düşünmeye iten, anlaşılmayan konuların açıklanmasına yarayan bir yöntemdir. Öğrencilerin düşünmeleri, fikir üretmeleri ve bunu rahatlıkla ifade etmeleri öğrenmeyi öğrenme için istenen süreçlerdir.
Grup Çalışması: 4-10 arası öğrencinin bir problem veya konuyu keşfetmek,araştırmak ve rapor etmek için yaptığı çalışmalardır.Amaç, öğrencilere demokratik ve sosyal bir ortamda birlikte çalışma alışkanlığı kazandırmaktır.
Münazara: İki ekibin bir konuyu ele alarak dinleyiciler ve jüri önünde karşı tezi savunmalarıdır. Karşı grubun savunusu çürütülmeye çalışılır. Hem bireysel hem grupla ön hazırlık gerektirir.
Panel: Bir grubun üyeleri belli bir konu ya da sorun üzerinde araştırma yaparlar, buldukları verileri inceler ve ön hazırlıktan yararlanarak görüşlerini sırayla açıklarlar. Sonunda soru cevap turu yapılır.
Açık Oturum: Bir grup bir masa etrafında tartışır. Dinleyiciler tartışmaya katılamazlar.
Forum: Bir grup sunu yapar. Sonunda dinleyiciler konuya ilişkin sorular sorarlar. Tartışmaya dahil olurlar.
Soru- Cevap : Doğru soru, doğru düşünmeyi ve doğru cevap vermeyi sağlar. Etkili soru, problem çözme, yordama ve karar vermede düşünme sürecini kolaylaştırır.
Beyin Fırtınası : Bir probleme çözüm getirmek ve çeşitli konularda fikir ve düşünce üretmek için kullanılan bir öğretim tekniğidir. Önemli olan çok sayıda fikir ve düşünce üretmektir. Fikirler iyi, kötü, doğru, yanlış yargılamasından bağımsız olarak üretilir. Önemli olan üretilen fikirlerin sayısıdır.
Yaratıcı Drama: Doğaçlama, rol oynama ve tiyatro tekniklerinde yararlanarak öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri veya soyut bir kavramı oyunsu süreçlerde canlandırmasıdır. Yaratıcı dramanın ısınma aşamasında tanışma, kendini tanıma ve tanıtma, duyu, gözlem, algı, beden, güven, imgelem ve iletişim etkinlikleri kullanılır. Bu etkinlikler, hayat bilgisinin her boyutunda kullanılabilecek, dersi daha yaşantıya dönük, daha etkili ve daha kalıcı kılacak türde çalışmalardır.
Rol Oynama: Öğrencinin bir başkasının kimliğinde onun gibi davranması ve onun sözleri ile konuşmasıdır. Rol kartları daha etkili kullanımını sağlar.
Örnek Olay: Gerçek hayatta karşılaşılan bir problemin sınıf ortamında çözülmesi ya da yaşanan örneklerin tartışılması yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır.
Proje Çalışması: Öğrencilerin belli bir konuda öğrenilenleri sentezleyerek ve gerektiğinde yeni bilgilere ulaşarak yeni bir ürün ortaya koymalarıdır. Örneğin öğrencilerden geleceğin iletişim aracını tasarlamaları istenebilir.
Gösterip Yaptırma: Bir aracın bir gerecin çalıştırılmasını gösterme ve daha sonra öğrencilerden aynı işlemi yapmalarını bekleme ilkesine dayanan bir öğretim tekniğidir. Gösterip yaptırma tekniği öğrenci merkezlidir
Benzetim Tekniği (Simülasyon) : Öğrencilerin sınıf içinde bir konuyu gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde çalıştıkları bir tekniktir. Pilotların uçak modelleri ile yetiştirilmeleri örnek olarak verilebilir.
Nesi Var: Sınıf ortamında farklı amaçlarla kullanılabilecek eğitici bir oyundur. Öğrenciler ebe seçilen öğrenciden gizli olarak bir kişi, eşya ya da kavram belirlerler. Ebe olan öğrenci “nesi var?” sorusunu yönelterek öğrencilerin belirledikler eşya, kişi ya da kavramı bulmaya çalışır.
Ben Kimim: Farklı amaçlar için kullanılabilecek eğitici bir oyundur. Seçilen bir kişi, bir hayvan ya da tarihsel bir karakter rolünde söylenen üç özellikten sonra gruba “ben kimim?” sorusu yöneltilir.
Ben Neyim: Farklı amaçlar için kullanılabilecek eğitici bir oyundur. Seçilen bir cansız nesne rolünde söylenen üç özellikten sonra gruba “ben neyim?” sorusu yöneltilir.
Öykü Tamamlama: Başı,sonu ya da ortasından bir bölümü verilen öykünün öğrenciler tarafından sözel,yazılı ya da görsel olarak tamamlanması istenir.
Vızıltı Grupları: Küçük öğrenci gruplarının verilen bir konu üzerinde belirli bir süre görüşmeleri, tartışmaları, seçecekleri bir sözcü aracılığı ile grup görüşlerini diğer arkadaşlarına aktarmaları esasına dayanan bir grup çalışmasıdır. Gruptaki kişi sayısı ve süreye dayalı olarak yönteme ad verilir. Örneğin “vızıltı 66” yöntemi.
Kör El: Grup dinamiğine dönük bir ön çalışmadır. Öğrenciler gözleri kapalı olarak resim çizerler.
Grup Resmi: Konu ya da tema sonunda gerçekleştirilebilecek grup dinamiğine dönük bir çalışmadır. Grup üyeleri çember biçiminde yan yana otururlar. Öğretmenin verdiği yönergeye uygun olarak grubun her üyesi bir figür çizer ya da ekleme yapar.
Grup Şiiri: Konu ya da tema sonunda gerçekleştirilebilecek grup dinamiğine dönük bir çalışmadır. Grup üyeleri çember biçiminde yan yana otururlar. Öğretmenin verdiği yönergeye uygun olarak grubun her üyesi şiire bir dize yazar. Son aşamada öğretmen şiiri yüksek sesle okur. Beyin fırtınası yöntemi ile şiire bir başlık bulunur.
Düşün-Tartış- Paylaş: Verilen yönergeye uygun olarak öğrenci ilk aşamada kendisi düşünür. Sonra sıra arkadaşı ile düşüncelerini paylaşarak beraber yeni bir görüş geliştirirler.Son aşamada görüşlerini tüm sınıf arkadaşları ile paylaşırlar.
Düşün-Tartış- Yaz : Verilen yönergeye uygun olarak öğrenci ilk aşamada kendisi düşünür. Sonra sıra arkadaşı ile düşüncelerini paylaşarak beraber yeni bir görüş geliştirirler.Son aşamada ulaştıkları görüşlerini beraber ya da yalnız olarak yazarlar.
Bilinen Şarkıya Yeni Söz Yazma: Belirlenen bir konuda sözlerini bildikleri bir şarkının sözlerini değiştirmeleri istenir.
Diyalog Tamamlama: Belli bir resim yada metinde boş bırakılan diyalog cümlelerinin tamamlanmasıdır.
Renk Kartları: Öğrencilere kırmızı yeşil kartlar dağıtılır. Ortada yapılan bir sunu, doğaçlama ya da düz bilgi aktarımı sırasında katıldıkları tutum ve davranışlar için yeşil, katılmadıkları için kırmızı kart gösterirler.
Kart Oyunları / Kart Eşleştirme: Olgu, olay ya da kavramların hatırlanmasını kolaylaştırmak için kullanılır. Grupla ya da bireysel çalışılabilir. Birbiri ile ilgili kartları eşleştirmeleri istenir.
Kartlar genellikle şu şekillerde hazırlanır:
• Kartın bir yüzünde K harfi arka yüzünde kış resmi olabilir.
• Bir yüzüne bir sözcük yazılır. Arka yüzünde tanımı yapılır.
• Kartın bir yüzüne tarih, diğer yüzüne olayın geçtiği yer belirtilir.
• Bir karta soru, diğerine yanıtı yazılabilir.
• Bir karta hayvan resmi, diğerine yuvasının resmi, bir diğerine besinin resmi konulabilir.
Flaş Kart: Konu girişlerinde öğretmen konuyu ana hatları ile özetleyen kartlar (karton, ambalaj kağıdı) hazırlayarak derse bu kartlara dikkat çekerek giriş yapabilir. Resim, yazı, kolajlar, sürpriz keseleri, görev zarfları ile bu kartlar renkli, eğlenceli bir hale getirilebilir.
Soru Turu: Öğrenci seçtiği bir arkadaşına kendi hazırladığı bir soruyu sorar. Arkadaşı önce bu soruyu cevaplar, sonra kendi hazırladığı bir başka soruya istediği bir arkadaşına yöneltir.
Otobiyografi: Öğrencilerden yazılı olarak öz geçmişlerinin istenmesidir. Tamamen açık uçlu olabileceği gibi bazı sorularla sınırlandırılabilir.
Rüya Tekniği / Rüya Kaydı: Konu ile ilgili bir karakterin rüya ya da kabusunun canlandırılması, resimlendirilmesi ya da yazılması esasına dayanır.
Yaratıcı Yazma: Öğrencilerden konuyla ilgili bir sözcük söylemeleri istenir. Sözcükler yazı tahtasına yazılır. Sadece bu sözcükleri kullanarak şiir, öykü ya da slogan yazmaları istenir.
Zihinde Canlandırma: Öğrencilerden öğrendiklerini gözlerinin önüne getirmeleri istenir. Bu yönerge eşliğinde öğretmenin verdiği konuyu da gözlerinin önünde canlandırabilirler. Ailemiz konusunda “gözlerinizi kapatıp ailenizle geçirdiğiniz en güzel günü düşünün,” denilebilir.
Dedikodu Halkası: Belli bir konuda öğrencilerin ilgili kahramanla ilgili haberi kulaktan kulağa yaymaları istenir. İlgili kişinin ne hissettiği ve dedikodunun yanlışlığı üzerine konuşulabilir.
Gazete Çıkarma: Öğrencilerden gazete çıkarmaları ve konu ile ilgili hazırladıkları gazete haberini gazeteye manşet yapmaları istenir.
Gazete Haberi: Sınıfa bir çok gazete getirilerek konuyla ilgili haber kupürlerini kesmeleri istenir.
Görüşme Yapma: Belirlenen konu ile ilgili bazı kişilerle görüşmeleri ve önceden hazırladıkları soruları yöneltmeleri istenir.
Başlık Bulma: Verilen bir öykü, şiir ya da düz yazıya başlık bulmaları istenir.
Yanlışı Bulma: Verilen bir öykü, şiir , düz yazı, fotoğraf ya da resimdeki yanlışları bulmaları istenir.
Tavsiyede Bulunma: Öğrencilerin işlenen konuda ilgili kişilere tavsiyede bulunmaları istenir. Örneğin çirkin ördek yavrusuna tavsiyede bulunurlar.
Kırmızı Koltuk: Öğrencilerden işlenen konuda ilgili kişiyi sorgulamaları ve yanlışını söylemeleri istenir. Örneğin yalancı çoban hikayesindeki çobanın sorgulanması.
Heykel Çalışmaları: Verilen kavram ya da yönergeye uygun herhangi bir heykel formunda donulur. Öğretmen öğrenciye omzuna dokunarak konuya uygun bazı sorular sorabilir.Örneğin: Nerdesin? Adın ne? Neden yapılmışsın? Seni kim yapmış? Ne olmasını isterdin?
Donuk imge: Verilen bir fotoğraf ya da resimdeki nesne ya da kişilerin, heykel formunda donularak canlandırılmasıdır. Öğretmen öğrenciye omzuna dokunarak konuya uygun bazı sorular sorabilir.Örneğin: Ne düşünüyorsun? Ne hissediyorsun? Tek kelime söyle! Nesin? Kimsin?
Ayna Çalışmaları: Eşlerin karşılıklı olarak aynaya bakar gibi bir birini taklit etmesidir. Sırayla yönlendirici olabilecekleri gibi aynı anda bir birlerine uygun davranmaları istenebilir. Oturdukları yerden yapılabileceği gibi mekan uygunsa müzik eşliğinde hareket serbest bırakılarak da yapılabilir.
Sessiz Canlandırma: Verilen bir konu, kavram, film adı ve benzerini sadece beden dilini kullanarak canlandırma yöntemidir.
Sessiz Sinema: Sessiz canlandırmaya benzer. Ancak daha simgesel bir anlatım söz konusudur. Amaç sadece canlandırılan kitap ya da film adının grup arkadaşları tarafından bilinmesini sağlamaktır.
Slogan Oluşturma: Öğrencilerden bireysel ya da grupla öğrenilen konuya dönük etkileyici bir cümle oluşturmaları istenir. Sloganda konunun ana düşüncelerinin geçmesi gerektiği fark ettirilir. Öğretmen farklı konularda örnek sloganları söylemeli, tahtaya yazmalıdır.
Reklam Hazırlama: İşlenen konuya ilişkin televizyonda ya da gazetede yer alacak tanıtıcı bir reklam tasarısı hazırlamaları istenir. Örneğin açılacak yeni sebze müzesinin tanıtım reklamlarını hazırlamaları, istenir.
Resim Yapma: Konuya, şiire, kavrama uygun resim yapmaları istenir.
Şiir/ Öykü Yazma: İşlenen konunun önemli noktalarını yansıtan bir şiir ya da öykü yazmaları istenir.
Resim / Fotoğraf Yorumlama: Verilen resim ya da fotoğrafla ilgili görüşlerini açıklamaları istenir.
Sınıflama: Öğrencilerin belli bir konuda bilgi toplamaları ve onları sınıflayarak sunmaları istenebilir. Örneğin sigaranın zararları.
Örnek Verme: Konu ile ilgili ya da konunun tam aksi yönde örnekler istenir.
Kendini Değerlendirme: Neyi ne kadar öğrendiklerini ya da ne kadar geliştiklerini kendilerinin değerlendirmesidir.
Bulmaca: Gazetelerin bulmaca sayfalarındaki tüm bulmacalar öğretime uyarlanabilir.
Problem Çözme: Konuya ilişkin verilen problemi problem çözme basamaklarını takip ederek çözmesi istenir.
Güncel Bağ Kurma: Konuya ilişkin örnek istenir, anılar, deneyimler konuşulur.
Deney: Verilen adımlardan hareketle öğrencinin bizzat işlem yapması ve sonuca ulaşmasıdır.
Alan Gezileri: Öğrencilerin öğrenilenlerle ilgili mekanlarda yaptıkları inceleme gezileridir.Gezi gözlem kayıtları tutulması önemlidir.
Benzeşim (Analoji): Öğrencilerin öğrendiklerini farklı bir alanda tamamen ilgisiz bir olay ya da duruma benzetmeleridir. Örneğin beslenme konusunu araba- benzin ilişkisine benzetme.
Şarkı Yapma: Öğrenciler konuya uygun şarkı sözü yazar ve bestelerler.
Duydunuz mu: Konu ile ilgili “duydunuz mu?” ile başlayan bir cümle söylemeleri istenir.
Birine Öğret/ Akran Eğitimi: Öğrendiği bir şeyi birisine öğretmesi sonrada öğretip öğretemediğini değerlendirmesi istenir.
Sınav- Ödev Okuma: Birbirlerinin ödevini ya da sınav kağıdını değerlendirirler.
Gözlem: Her hangi bir olayın, varlığın, gözlenmesi ve gözlem sonuçlarının kaydedilmesidir.Gözlemin etkili olabilmesi için ön bilgi olmalı ve planlama yapılmalıdır.
İnandırma: Belli bir konuda bir diğerini ikna etmesi istenir.
Haber Toplama: Öğrencilerin işlenen konuyla ilgili basında çıkan haber, makale, resim ve fotoğrafları toplayarak sınıfa getirmeleri ve öğrendiklerinin ışığında sunmaları, tartışmaları istenir.
Basın Toplantısı: Öğrencilerin bazıları konuşmacı bazıları ise basın mensubu olur. İlgili konu ile basın açıklaması yaparlar. Örneğin tüketici hakları konusunda olabilir.
Koleksiyon Hazırlama: Öğrencilerden ilgili konuda koleksiyon hazırlamaları istenir.
Mahkeme: Belirlenen konuya yönelik sınıf ortamında bir mahkeme kurulur. Taraflar, sanıklar, şahitler seçilir. Örneğin çevrecilik konusu işlenebilir. Komik unsurlardan yararlanılır. Yerer tüküren Ahmet Efendiyi, çevreci Ayşe Hanım mahkemeye vermiş olabilir.
Öğretmenin Role Girmesi: Öğretmenin bir canlandırma sırasında olayın akışını değiştirmek ya da dolaylı olarak öğrencileri yönlendirmek için kritik rolleri üstlenmesi tekniğidir.
Uzman Görüşü: Belli bir konuda öğrencilerden uzman rolüne girerek görüş bildirmeleri istenebilir.
Öğrenme Galerisi: Değerlendirme ve pekiştirme amacı ile kullanıla bilecek işlevsel bir tekniktir. Uygulama adımları şu şekilde sıralanabilir:
• Öğrencilerin küçük gruplara ayrılması,
• Grupların öğrendiklerini gözden geçirmesi,
• Bunları listelemesi,
• Duvara asmaları,
• Tüm grupların listelerinin incelenmesi,
• Eklemeler yapılması.
Sıcak-Soğuk Oyunu: Öğrencinin doğru yere, kartona ya da yazıya gittiğinde sıcak, yanlışa gittiğinde soğuk denilerek doğru cevaba ulaşmasının sağlandığı işlevsel bir oyundur.
Tombala: Konunun sözcükleri ya da kavramları tombala kartlarına yazılır. Bazıları boş bırakılır. Öğretmenin söylediği, tanımladığı, örneklediği sözcük ya da kavram kapatılır. Kartındaki tüm sözcükleri kapatan öğrenci “tombala!” der.
Hazineyi Bul: Konunun ya da konu ile ilgili problemlerin çözümünün parçalanması, sınıfın çeşitli yerlerine saklanması, belli yönerge ve krokilerden hareketle öğrencilerin yanıtlara ulaşması şeklinde gerçekleştirilen eğlenceli ve yaşantıya dayalı bir tekniktir.
Poster/ Afiş Hazırlama: Konuya dönük olarak, öğrencilerden renkli karton, boya ve benzeri malzeme ile öğrendiklerini yansıtan bir çalışma yapmaları istenir. Bu tarz çalışmalarda öğretmen mutlaka yeterli sayıda örneği sınıfa getirmelidir.
Mektup Yazma: Öğrencilerden öğrenilen konuya dönük ilgili bir kişiye, mektup yazmaları istenir.
Bilgi Kartları: Öğrencilere bazı konularla ilgili soruların yazılı olduğu kartlar dağıtılır. Öğrenciler su soruları yanıtlarlar.Bu kartlar ilgili panolara asılır.
Bu derste....................................keşfettim.
Bu derste ......................................benim için çok zordu.
Bu derste öğrendiğim ..............................................beni çok etkiledi.
Son Söz: Öğretmen büyük bir kartonun ortasına konunun adını yazar. Kartonu dört bölüme ayırarak her bölüme bir yönerge yazar.Öğrenciler küçük kağıtlara her yönerge için bir cevap yazar ve ilgili bölüme yapıştırırlar.
Bu konuda öğrendiğin 4 şey yaz.
Bu konuda en çok hoşlandığın şeyi yaz.
Bu öğrendiklerini nerede kullanacaksın, yaz.
Bu konu ile ilgili bir resim yap.
Kontrol Listesi: Bilgi içerikli de olabilir, tutum davranış gözlemi de istenebilir. Örneğin öğretmen yüzü ile on tane duygu ifadesi yansıtacağını söyler. Öğrenciler tanıdıkları yüz ifadelerini ellerindeki listede işaretlerler... Kontrol listeleri ölçme değerlendirmede de kullanılabilir.
Soru Bankası: Öğrenciler konu ile ilgili sorular yazarlar. Sorular bir bankada toplanır. Sıra ile çekilerek sorulur, yanıtlanır.
Bilgi Yarışması: Öğretmenin hazırladığı ya da öğrencilerin soru bankasından alınan on soru numaralanır. Tahtaya on numara yazılır. Sütunun diğer yanına da iki grubun (önce grup adı alırlar) adı yazılır. Birbirlerine sorulacak soru numarasını söyleyebilecekleri gibi kendi soru numaralarını da söyleyebilirler. Her soru sorulduktan sonra üzerine çarpı atılır. Öğretmen kendi seçtiği iki soruyu altın soru ilan edebilir. Öğrencilerde altın soru bulma heyecanı oluşur. Sorular kartonlara yazılarak tahtaya yapıştırılabilir. Her seferinde çevrilerek açılır. Yıldız bulma heyecanı olabilir.

Zülal Bozdoğan
Milli Eğitim Bakanlığı
Hayat Bilgisi Öğretmen Kılavuz Kitabı
(Basılmamış Nüsha)

Site güzel olmuş

2010-07-24 13:58:10 tarihinde eklenmiştir.